IP چیست؟

حتما بارها کلمه IP را شنیده‌اید، مخصوصا وقتی صحبت از اینترنت و شبکه‌های کامپیوتری می‌شود. اما واقعا IP چیست و چه کاربردی دارد؟ بیایید با یک مثال ساده شروع کنیم.

IP که مخفف Internet Protocol (پروتکل اینترنت) است، مجموعه‌ای از قوانینی است که نحوه ارسال و دریافت داده‌ها را در اینترنت تعیین می‌کند. فکر کنید در حال ارسال یک نامه هستید. برای اینکه نامه به مقصد برسد، باید آدرس دقیق گیرنده را روی پاکت بنویسید. در دنیای دیجیتال، IP دقیقا نقش همین آدرس را ایفا می‌کند. هر دستگاهی که به اینترنت متصل می‌شود، از گوشی موبایل و لپ‌تاپ گرفته تا سرورها و روترها، یک آدرس IP منحصر به فرد دارد.

آدرس IP چطور کار می‌کند؟

وقتی شما در مرورگرتان آدرس یک وب‌سایت را تایپ می‌کنید (مثلا «https://www.google.com»)، کامپیوتر شما این نام را از طریق DNS، به آدرس IP عددی آن وب‌سایت تبدیل می‌کند. حالا، کامپیوتر شما بسته‌های کوچکی از اطلاعات را به سمت آن آدرس IP ارسال می‌کند. این بسته‌ها از مسیرهای مختلفی در اینترنت عبور می‌کنند تا به سرور (کامپیوتر میزبان) آن وب‌سایت برسند. سرور هم اطلاعات مورد نظر شما را در قالب بسته‌هایی به آدرس IP شما برمی‌گرداند و به این ترتیب، شما می‌توانید وب‌سایت را ببینید یا ویدئو تماشا کنید. تمام این فرآیند در عرض چند میلی‌ثانیه انجام می‌شود.

برای آشنایی بیشتر با مکانیزم DNS و نحوه عملکرد آن، مقاله DNS چیست؟ را مطالعه کنید. 

انواع آدرس IP: عمومی و خصوصی

آدرس‌های IP معمولا به دو دسته اصلی تقسیم می‌شوند:

• آدرس IP عمومی (Public IP Address): این آدرس، شناسه اصلی شبکه شما در کل اینترنت است. وقتی در خانه از اینترنت استفاده می‌کنید، روتر (مودم) شما یک آدرس IP عمومی دارد که شرکت ارائه‌دهنده اینترنت (ISP) به شما اختصاص داده است. این آدرس مثل آدرس پستی خانه شماست که همه در سطح جهانی آن را می‌شناسند و می‌توانند به آن دسترسی پیدا کنند (البته نه به معنای واقعی خانه شما، بلکه به معنای شبکه شما).
• آدرس IP خصوصی (Private IP Address): این آدرس‌ها برای شناسایی دستگاه‌ها در داخل شبکه محلی شما (مثل شبکه خانه یا اداره) استفاده می‌شوند. گوشی، لپ‌تاپ، پرینتر و تلویزیون هوشمند شما در خانه، هر کدام یک IP خصوصی دارند که توسط روتر به آنها اختصاص داده شده است. این IPهای خصوصی فقط در همان شبکه داخلی معتبر هستند و از خارج از شبکه خانگی،  دیده نمی‌شوند. 

آدرس‌های IP همچنین می‌توانند پویا (Dynamic) یا ثابت (Static) باشند:

• IP پویا: بیشتر کاربران خانگی دارای IP پویا هستند. این یعنی آدرس IP شما هر بار که به اینترنت وصل می‌شوید (یا در زمان‌های مشخص)، تغییر می‌کند. این روش به ISPها کمک می‌کند تا آدرس‌ها را به صورت بهینه‌تری مدیریت کنند.
• IP ثابت: این نوع IP تغییر نمی‌کند و همیشه یکسان می‌ماند. معمولا کسب‌وکارها یا سرورها که نیاز دارند همیشه با یک آدرس مشخص در دسترس باشند، از IP ثابت استفاده می‌کنند. همچنین معمولا سرور اختصاصی مدیریت شده و مدیریت نشده نیز از IP ثابت استفاده می‌کنند. 

IPv4 و IPv6: تفاوت دو نسخه IP در چیست؟

در حال حاضر دو نسخه اصلی از IP وجود دارد:

• IPv4: این نسخه قدیمی‌تر است و از یک آدرس ۳۲ بیتی مانند «192.168.1.1» تشکیل شده است. مشکل اینجاست که تعداد آدرس‌های IPv4 محدود است و با افزایش تعداد دستگاه‌های متصل به اینترنت، عملا در حال اتمام است.
• IPv6:این نسخه جدیدتر و پیشرفته‌تر است که از یک آدرس ۱۲۸ بیتی (مثلا «2001:0db8:85a3:0000:0000:8a2e:0370:7334») تشکیل شده است . IPv6 مشکل کمبود آدرس را حل می‌کند و می‌تواند تعداد بی‌شماری (۳۴ با ۶۳ صفر در جلویش!) دستگاه را به اینترنت متصل کند. این نسخه به تدریج در حال جایگزینی با IPv4 است.

اهمیت IP در استفاده از اینترنت

آدرس IP فقط یک شناسه‌ ساده نیست، بلکه نقش‌های مهمی را ایفا می‌کند:

• مسیریابی داده‌ها: IP به اینترنت کمک می‌کند تا بسته‌های داده را از مبدأ به مقصد صحیح هدایت کند.
• موقعیت‌یابی جغرافیایی: آدرس IP شما می‌تواند موقعیت جغرافیایی تقریبی شما را (مثلا شهر یا کشور) نشان دهد. این اطلاعات توسط وب‌سایت‌ها و سرویس‌ها برای ارائه محتوای بومی یا تبلیغات هدفمند استفاده می‌شود.
• امنیت: آدرس IP در مسائل امنیتی هم کاربرد دارد. مثلاً در هنگام حمله سایبری، می‌توان منبع حمله را از طریق آدرس IP شناسایی کرد.

نقش IP در اعمال تحریم‌های بین‌المللی

آدرس IP شما هویت جغرافیایی آنلاین شماست. به همین خاطر، ممکن است که با استفاده از آن، تحریم‌هایی بر علیه کاربران یک منطقه اعمال شود. در این شرایط، افراد می‌توانند با خرید سرور VPN و یا استفاده از ابزار‌های تحریم شکن، به نوعی IP خود را تغییر داده و یا از طریق DNS، از این تحریم‌ها عبور می‌کنند.

البته دقت داشته باشید که در این حالت، IP واقعی شما تغییر نمی‌کند، اما چون درخواست DNS شما از طریق یک سرور خارج از کشور انجام شده، وب‌سایت‌های فیلتر شده بر اساس DNS باز می‌شوند. این روش برای دور زدن محدودیت‌های «لایه DNS» کاربرد دارد، اما برای محدودیت‌های مبتنی بر IP آدرس (مثل صرافی‌ها یا برخی سرویس‌های گوگل، مایکروسافت، ادوبی و …) کافی نیست. 

نتیجه‌گیری : IP روش اصلی آدرس دهی در اینترنت

IP، چه در نسخه IPv4 و چه در نسخه جدیدتر IPv6، ستون فقرات ارتباطات دیجیتال است. درک عمیق این پروتکل و مکانیزم‌های آدرس‌دهی و مسیریابی آن، برای هر مهندس شبکه، توسعه‌دهنده نرم‌افزار و متخصص امنیت سایبری که با زیرساخت‌های اینترنتی سروکار دارد، ضروری است. پیچیدگی‌های ظاهری آن، در واقع به سادگی بنیادین و مقیاس‌پذیری بالای آن برای مدیریت ترافیک عظیم اینترنت کمک می‌کند. با گذار مستمر به IPv6، چالش‌های جدیدی مطرح می‌شوند، اما اصول اساسی پروتکل اینترنت همچنان به عنوان سنگ بنای اتصال جهانی باقی خواهد ماند.