SSH چیست؟

SSH چیست؟

SSH مخفف Secure Shell (پوسته امن) است و یک پروتکل شبکه رمزنگاری شده است که به شما امکان میدهد به طور امن بین دو کامپیوتر ارتباط برقرار کنید. این پروتکل عمدتا برای دسترسی از راه دور به سرورها و اجرای دستورات روی آنها استفاده میشود، اما کاربردهای دیگری هم دارد.

چرا به SSH نیاز داریم؟

فرض کنید میخواهید به یک سرور از راه دور متصل شوید و فایلی را تغییر دهید یا نرم افزاری را نصب کنید. اگر از یک روش ناامن مثل Telnet استفاده کنید، تمام اطلاعاتی که ارسال و دریافت میکنید، از جمله نام کاربری و رمز عبور شما، به صورت متن ساده در شبکه منتقل میشود و هر کسی که به شبکه شما دسترسی داشته باشد، میتواند این اطلاعات را ببیند.

SSH این مشکل را با رمزنگاری حل میکند. تمام داده ها، از جمله اطلاعات احراز هویت و دستورات، قبل از ارسال رمزنگاری میشوند و فقط توسط گیرنده مجاز قابل رمزگشایی هستند. این کار باعث میشود ارتباط شما حتی در شبکه های عمومی نیز امن باشد.

SSH چطور کار میکند؟

SSH از یک مدل کلاینت-سرور پیروی میکند. برای استفاده از SSH، به یک کلاینت SSH (مثلا PuTTY در ویندوز یا ترمینال در لینوکس و macOS) و یک سرور SSH (که معمولا روی سرورهای لینوکس نصب است) نیاز دارید.

وقتی شما با کلاینت SSH سعی میکنید به سرور متصل شوید، چند مرحله برای احراز هویت و برقراری ارتباط امن طی میشود:

1. برقراری ارتباط: کلاینت و سرور یک اتصال TCP/IP ایجاد میکنند.
2. تبادل کلید: کلاینت و سرور یک فرایند تبادل کلید را انجام میدهند تا یک کلید رمزنگاری مشترک برای این جلسه (Session) ایجاد کنند. این کلید فقط برای این جلسه استفاده میشود و پس از قطع ارتباط، دیگر معتبر نیست.
3. احراز هویت: سرور هویت کلاینت را تایید میکند. این کار میتواند با استفاده از نام کاربری و رمز عبور یا با استفاده از کلیدهای SSH انجام شود. استفاده از کلیدهای SSH روشی امن تر و رایج تر است. در این روش، شما یک جفت کلید (عمومی و خصوصی) دارید. کلید عمومی روی سرور ذخیره میشود و کلید خصوصی روی کامپیوتر شما میماند. سرور با استفاده از کلید عمومی شما، هویتتان را تایید میکند.
4. باز کردن پوسته امن: پس از احراز هویت موفق، یک “پوسته” یا همان Shell امن روی سرور برای شما باز میشود که از طریق آن میتوانید دستورات را اجرا کنید، فایلها را مدیریت کنید و کارهای دیگر را انجام دهید.

کاربردهای SSH چیست؟

SSH فقط برای دسترسی از راه دور به سرورها نیست. این پروتکل کاربردهای گسترده ای دارد:

• دسترسی از راه دور به سرور: رایج ترین کاربرد SSH برای مدیریت سرورها، اجرای دستورات، نصب نرم افزار و رفع اشکال است.
• انتقال فایل امن (SFTP/SCP): پروتکل های SFTP (SSH File Transfer Protocol) و SCP (Secure Copy Protocol) بر پایه SSH هستند و به شما امکان میدهند فایلها را به صورت امن بین کامپیوتر خود و سرور منتقل کنید.
• ایجاد تونل SSH: شما میتوانید از SSH برای ایجاد تونل های امن استفاده کنید تا ترافیک شبکه را از طریق یک کانال رمزنگاری شده منتقل کنید. این کار برای دور زدن فیلترینگ یا دسترسی به سرویس های محلی از راه دور مفید است.
• اجرای دستورات از راه دور: میتوانید با SSH دستورات را به صورت مستقیم و بدون باز کردن یک پوسته کامل روی سرور اجرا کنید.
• تغییر مسیر پورت (Port Forwarding): این ویژگی به شما امکان میدهد ترافیک را از یک پورت در کامپیوتر محلی خود به یک پورت در سرور از راه دور هدایت کنید و بالعکس.

مزایای استفاده از SSH چیست؟

• امنیت بالا: با رمزنگاری قوی، ارتباط شما در برابر شنود و حملات دیگر محافظت میشود.
• انعطاف پذیری: SSH کاربردهای متنوعی دارد و میتواند برای کارهای مختلفی استفاده شود.
• احراز هویت قوی: پشتیبانی از احراز هویت با رمز عبور و کلیدهای SSH، امنیت را بالا میبرد.
• پشتیبانی گسترده: SSH به طور گسترده در سیستم عامل های مختلف و ابزارهای شبکه پشتیبانی میشود.

استفاده از SSH در سرور مجازی (VPS)

سرور مجازی (VPS) یک بخش اختصاصی از یک سرور فیزیکی بزرگتر است که به شما امکان میدهد یک سیستم عامل مستقل و منابع اختصاصی (مانند CPU، RAM و فضای دیسک) داشته باشید. مدیریت و تعامل با یک سرور مجازی تقریبا به طور کامل از طریق SSH انجام می‌شود.

مزیت اتنقال فایل در سرور مجازی با SSH چیست؟

پس از خرید سرور VPS، معمولا دسترسی گرافیکی مستقیمی به آن ندارید (مگر در موارد خاص و با نصب نرم افزارهای اضافی). تمام پیکربندی، نصب نرم افزار، مدیریت فایلها، نظارت بر سیستم و اجرای دستورات روی سرور از راه دور و از طریق یک خط فرمان (Command Line Interface – CLI) انجام میشود. SSH دقیقا ابزاری است که این ارتباط امن و مبتنی بر خط فرمان را فراهم میکند.

همچنین لازم به ذکر است که موارد استفاده و نصب SSH روی سرور اختصاصی نیز تفاوت چندانی با سرور مجازی ندارد و روند آن‌ها تقریبا یکسان است.

نصب و استفاده از SSH

برای استفاده از SSH، نیاز به نصب نرم افزار خاصی دارید، البته در بسیاری از سیستم عامل ها SSH به صورت پیشفرض وجود دارد و پشتیبانی می‌شود:

• در لینوکس و macOS: کلاینت SSH به صورت پیشفرض در ترمینال موجود است. میتوانید با دستور ssh username@hostname به سرور متصل شوید. username نام کاربری شما روی سرور و hostname آدرس IP یا نام دامنه سرور است.
• در ویندوز: ویندوز ۱۰ و نسخه های جدیدتر دارای کلاینت SSH داخلی هستند که در Command Prompt یا PowerShell قابل استفاده است. برای نسخه های قدیمی تر ویندوز، نرم افزارهای کلاینت SSH مانند PuTTY بسیار محبوب و کاربردی هستند.

برای فعال سازی سرور SSH (که به آن SSHD یا SSH Daemon گفته میشود) روی سیستم های لینوکس، معمولا باید پکیج openssh-server را نصب کنید و سرویس آن را فعال کنید.

احراز هویت با کلیدهای SSH چیست؟ روشی امن تر برای اتصال

همانطور که پیشتر گفته شد، احراز هویت با کلیدهای SSH به مراتب امن تر از استفاده از نام کاربری و رمز عبور است. در این روش:

1. شما یک جفت کلید SSH ایجاد میکنید: یک کلید خصوصی و یک کلید عمومی.
2. کلید خصوصی را روی کامپیوتر خودتان نگه داشته و باید آن را به شدت محرمانه و امن نگه دارید (مثل رمز عبور شما).
3. کلید عمومی را روی سروری که میخواهید به آن متصل شوید، در فایل ~/.ssh/authorized_keys قرار میدهید.

وقتی شما سعی میکنید با کلید SSH به سرور متصل شوید، سرور با استفاده از کلید عمومی شما، چالش امنیتی را ایجاد میکند و شما با کلید خصوصی خود به آن پاسخ میدهید. اگر پاسخ صحیح باشد، اتصال برقرار میشود. این روش علاوه بر امنیت بیشتر، باعث میشود نیازی به وارد کردن رمز عبور در هر بار اتصال نباشد، که برای اتوماسیون نیز بسیار مفید است.

تفاوت SSL و SSH چیست؟

SSL/TLS و SSH هر دو پروتکل‌های رمزنگاری برای برقراری ارتباط امن در شبکه هستند، اما کاربردهای مجزا دارند. SSL/TLS (که بیشتر با نام HTTPS شناخته می‌شود) برای امن کردن ترافیک بین مرورگر کاربر و وب‌سایت‌ها یا سرویس‌های دیگر مانند ایمیل به کار می‌رود و عمدتاً هویت سرور را با استفاده از گواهینامه‌های دیجیتال تأیید می‌کند. در مقابل، SSH برای دسترسی امن و مدیریت از راه دور سیستم‌ها از طریق خط فرمان و انتقال فایل استفاده می‌شود و بر احراز هویت قوی دوطرفه (معمولاً با کلیدهای SSH) تمرکز دارد.

همچنین لازم به ذکر است که گواهی های SSL سطح بالا (مانند سطوح EV و CV) و معتبر با امنیت بالا و گارانتی ، معمولا پولی بوده و کاربر باید هزینه اندکی را برای استفاده از آن‌ها پرداخت کند. این در حالی است که SSH یک پروتکل کامل رایگان است و جزئی از استانداردهای امنیتی اتصال بر بستر اینترنت محسوب می‌شود.

نکات امنیتی مهم در استفاده از SSH چیست؟

با اینکه SSH به خودی خود امن است، اما رعایت نکات زیر برای حفظ امنیت ارتباطات شما ضروری است:

• استفاده از رمز عبورهای قوی: اگر از احراز هویت با رمز عبور استفاده میکنید، حتما رمزهای عبور طولانی و پیچیده انتخاب کنید.
• استفاده از کلیدهای SSH: تا حد امکان از کلیدهای SSH به جای رمز عبور استفاده کنید.
• محافظت از کلید خصوصی: کلید خصوصی شما به شدت مهم است. آن را در مکانی امن نگه دارید و هرگز آن را به اشتراک نگذارید. میتوانید برای کلید خصوصی خود رمز عبور (passphrase) تنظیم کنید تا حتی اگر به دست افراد غیرمجاز افتاد، قابل استفاده نباشد.
• تغییر پورت پیشفرض SSH: پورت پیشفرض SSH پورت ۲۲ است. تغییر این پورت به یک پورت غیرمعمول (مثلا ۲۲۲۲) میتواند حملات خودکار را تا حدودی کاهش دهد، هرچند که راه حل کاملی برای امنیت نیست.
• غیرفعال کردن ورود با رمز عبور: پس از تنظیم احراز هویت با کلید SSH، میتوانید ورود با رمز عبور را روی سرور غیرفعال کنید تا امنیت بیشتری برقرار شود.
• بروز نگه داشتن نرم افزار SSH: همیشه کلاینت و سرور SSH خود را به آخرین نسخه بروز نگه دارید تا از آسیب پذیری های احتمالی جلوگیری شود.
• استفاده از فایروال: یک فایروال مناسب روی سرور خود پیکربندی کنید تا فقط اتصالات SSH از آدرس های IP مجاز یا شبکه های مورد اعتماد را قبول کند.

SSH ستون فقرات امنیت در ارتباطات شبکه است

SSH (Secure Shell) یک پروتکل بسیار مهم و رمزنگاری شده محسوب میشود که امکان برقراری ارتباطات امن بین دو کامپیوتر را فراهم میکند. هدف اصلی آن، ایجاد یک کانال ارتباطی مطمئن و محافظت شده در برابر شنود و دستکاری داده ها است که به ویژه در زمان دسترسی از راه دور به سرورها کاربرد دارد. شما با درک صحیح عملکرد آن و رعایت اصول امنیتی، میتوانید از این پروتکل به نحو احسن برای نیازهای خود استفاده کنید.