سرور چیست؟

سرور چیست؟

سرور در دنیای فناوری اطلاعات، قلب تپنده شبکه‌ها و اینترنت به شمار می‌رود. به زبان ساده، سرور یک کامپیوتر قدرتمند و همواره روشن است که به طور شبانه روزی به درخواست‌های کاربران و دستگاه‌های دیگر (که به آنها کلاینت گفته می‌شود) پاسخ می‌دهد و خدمات مختلفی را ارائه می‌کند. تصور کنید شما در حال مشاهده یک وب‌سایت، ارسال ایمیل، یا ذخیره فایل‌های خود در فضای ابری هستید؛ در تمام این موارد، این سرورها هستند که در پشت پرده، این فعالیت‌ها را ممکن می‌سازند. هدف اصلی یک سرور، ارائه داده‌ها و منابع به کلاینت‌ها از طریق یک شبکه است. این منابع می‌توانند شامل صفحات وب، فایل‌های داده، برنامه‌های کاربردی، ایمیل‌ها و بسیاری موارد دیگر باشند.

معرفی انواع سرورها

سرورها بر اساس نوع وظیفه و خدماتی که ارائه می‌دهند، به انواع مختلفی تقسیم می‌شوند. هر یک از این سرورها برای یک هدف خاص بهینه شده‌اند و می‌توانند نیازهای متفاوتی را برآورده کنند.

• وب سرور (Web Server): وظیفه اصلی وب سرور، ذخیره سازی صفحات وب و ارائه آنها به مرورگرهای اینترنتی است. وقتی شما آدرس یک وب‌سایت را در مرورگر خود وارد می‌کنید، وب سرور آن وب‌سایت، اطلاعات لازم را به مرورگر شما ارسال می‌کند تا صفحه نمایش داده شود. مثلا، سرورهای آپاچی و Nginx از معروف‌ترین وب سرورها هستند.
• پایگاه داده سرور (Database Server): این سرورها برای ذخیره، سازماندهی و مدیریت حجم عظیمی از داده‌ها استفاده می‌شوند. آنها به برنامه‌های کاربردی اجازه می‌دهند تا به اطلاعات مورد نیاز خود دسترسی پیدا کرده و آنها را بازیابی، اضافه یا ویرایش کنند. از محبوب ترین  نرم‌افزارهای پایگاه داده سرورمی‌توان به  MySQL، PostgreSQL و SQL Server اشاره کرد. 
• فایل سرور (File Server): فایل سرورها امکان ذخیره سازی متمرکز و به اشتراک گذاری فایل‌ها را در یک شبکه فراهم می‌کنند. این کار باعث می‌شود کاربران بتوانند به راحتی به فایل‌های مشترک دسترسی داشته باشند و آنها را مدیریت کنند.
• ایمیل سرور (Mail Server): مسئولیت اصلی ایمیل سرورها ارسال، دریافت و ذخیره سازی ایمیل‌ها است. وقتی شما یک ایمیل ارسال می‌کنید، ابتدا به یک ایمیل سرور فرستاده می‌شود و سپس توسط سرور مقصد به گیرنده تحویل داده می‌شود.
• پرینت سرور (Print Server): این سرورها مدیریت و کنترل پرینترها را در یک شبکه بر عهده دارند. آنها به کاربران اجازه می‌دهند تا از هر کامپیوتری در شبکه، دستورات چاپ را به پرینترهای مشترک ارسال کنند.
• سرورهای بازی (Game Server): سرورهای بازی امکان انجام بازی‌های چند نفره آنلاین را فراهم می‌کنند. آنها داده‌های بازی را بین بازیکنان هماهنگ کرده و تجربه بازی روان را تضمین می‌کنند. معمولا برای راه اندازی این دسته از سرور‌ها برای بازی‌های داخلی یا بازی‌های میزبانی شده برای کاربران ایرانی، از سرور مجازی ایران استفاده می‌شود، چرا که مقوله پینگ و فاصله سرور از کاربر نهایی، از اهمیت بالایی برخوردار است. در صورتی که تعداد کاربران بیشتر از کشش سرور باشد، باید پلن مورد نظر را به سرور اختصاصی ارتقا داد. 

دسته بندی انواع سرورها

سرورها را می‌توان علاوه بر نوع وظیفه، بر اساس فاکتورهای دیگری مانند نوع سرور نیز دسته بندی کرد:

• سرورهای فیزیکی (Physical Servers): اینها سرورهای سنتی هستند که به صورت سخت‌افزارهای جداگانه و اختصاصی در دیتا سنترها (مراکز داده) نگهداری می‌شوند. آنها قدرت پردازشی و منابع بالایی دارند و برای بارهای کاری سنگین مناسب هستند. به این دسته از سرور‌ها، سرور اختصاصی مدیریت شده نیز گفته می‌شود. 
• سرورهای مجازی (Virtual Servers – VM): با استفاده از فناوری مجازی سازی، می‌توان چندین سرور مجازی را روی یک سرور فیزیکی واحد ایجاد کرد. هر سرور مجازی به عنوان یک سیستم مستقل عمل می‌کند و منابع خود را از سرور فیزیکی اصلی دریافت می‌کند. این روش بهره‌وری منابع را افزایش می‌دهد و انعطاف پذیری بیشتری را فراهم می‌کند.
• سرورهای ابری (Cloud Servers): سرورهای ابری، نوعی از سرورهای مجازی هستند که توسط ارائه دهندگان خدمات ابری (مثل AWS، Google Cloud، Azure) یا دیتاسنتر های داخلی میزبانی می‌شوند. این سرورها از طریق اینترنت قابل دسترسی هستند و مقیاس پذیری بسیار بالایی دارند؛ یعنی می‌توان منابع آنها را به راحتی بر اساس نیاز افزایش یا کاهش داد. برای مثال، سرور ابری ساعتی، جزئی از این دسته از سرورها محسوب می‌شوند. 

نرم‌افزار سرور چیست؟

نرم‌افزار سرور به برنامه‌ها و سیستم‌عامل‌هایی اطلاق می‌شود که بر روی سخت‌افزار سرور اجرا می‌شوند تا وظایف و خدمات مورد نظر را ارائه دهند. بدون نرم‌افزار سرور، سخت‌افزار سرور تنها یک جعبه بی‌استفاده است.

• سیستم عامل سرور (Server Operating System): اینها سیستم عامل‌های مخصوص سرورها هستند که برای مدیریت منابع سخت‌افزاری، ارائه خدمات شبکه و اجرای برنامه‌های سرور طراحی شده‌اند. مثلا، ویندوز سرور، لینوکس (مانند CentOS، Ubuntu Server) و FreeBSD از سیستم‌عامل‌های  محبوب سرور هستند.
• برنامه‌های کاربردی سرور: اینها نرم‌افزارهایی هستند که وظایف خاصی را انجام می‌دهند، مثل وب سرورها (آپاچی، Nginx)، پایگاه داده‌ها (MySQL، PostgreSQL)، سرویس‌های ایمیل (Exchange، Postfix) و غیره.

انواع کاربرد های سرور

سرورها در جنبه‌های مختلف زندگی روزمره و کسب و کارها کاربردهای فراوانی دارند. برخی از مهم‌ترین آنها عبارتند از:

• میزبانی وب‌سایت‌ها: تقریبا هر وب‌سایتی که در اینترنت مشاهده می‌کنید، بر روی یک وب سرور میزبانی می‌شود. این سرورها محتوای وب‌سایت را به مرورگر کاربران ارسال می‌کنند.
• ذخیره‌سازی و به اشتراک‌گذاری داده‌ها: شرکت‌ها و سازمان‌ها از فایل سرورها برای ذخیره سازی مرکزی اسناد، تصاویر و سایر داده‌ها استفاده می‌کنند تا کارکنان بتوانند به راحتی به آنها دسترسی داشته باشند.
• ارائه خدمات ایمیل: تمام سیستم‌های ایمیل، چه برای کاربران شخصی و چه برای شرکت‌ها، به ایمیل سرورها متکی هستند تا پیام‌ها را ارسال و دریافت کنند.
• اجرای برنامه‌های سازمانی: نرم‌افزارهای پیچیده سازمانی مانند سیستم‌های مدیریت ارتباط با مشتری (CRM) و برنامه‌ریزی منابع سازمانی (ERP) روی سرورها اجرا می‌شوند تا کاربران متعددی بتوانند به آنها دسترسی داشته باشند.
• خدمات ابری: پلتفرم‌های ابری مانند Google Drive، Dropbox و OneDrive که به شما امکان ذخیره سازی فایل‌ها، اسناد و تصاویر را می‌دهند، عملا بر روی مجموعه عظیمی از سرورهای ابری ساخته شده‌اند.
• بازی‌های آنلاین: برای تجربه بازی‌های چند نفره بدون تاخیر، بازی سرورها ضروری هستند که داده‌های بازی را بین بازیکنان هماهنگ می‌کنند. برای بازی‌های بزرگ و پرکاربرد، معمولا از سرور اختصاصی ویندوز برای میزبانی داده‌ها استفاده می‌شود. 

نحوه کار سرور

برای درک بهتر اینکه سرور چگونه کار می‌کند، می‌توان آن را به یک کتابخانه تشبیه کرد. در این مقایسه، شما به عنوان «کلاینت»، برای دسترسی به اطلاعات به کتابخانه مراجعه می‌کنید. «کتابدار» در اینجا نقش سرور را بازی می‌کند. وقتی شما درخواست یک کتاب خاص (مثلا یک صفحه وب یا یک فایل) را می‌دهید، کتابدار به بخش مربوطه رفته و آن کتاب را پیدا کرده و به شما ارائه می‌دهد.

در دنیای دیجیتال، این فرآیند به این صورت است:

1. درخواست (Request): یک کلاینت (مثلا مرورگر وب شما یا یک اپلیکیشن موبایل) درخواستی را به سرور ارسال می‌کند. این درخواست می‌تواند شامل آدرس یک وب‌سایت، درخواست یک فایل خاص، یا ارسال اطلاعاتی مانند فرم ثبت نام باشد.
2. پردازش (Processing): سرور درخواست را دریافت و آن را پردازش می‌کند. این مرحله ممکن است شامل دسترسی به پایگاه داده، اجرای کدهای برنامه نویسی شده، یا بازیابی فایل‌ها از حافظه سرور باشد.
3. پاسخ (Response): پس از پردازش، سرور پاسخی را به کلاینت ارسال می‌کند. این پاسخ می‌تواند شامل صفحه وبی که درخواست کرده‌اید، فایل مورد نظر، اطلاعات تاییدیه یا هر داده دیگری باشد که کلاینت به آن نیاز دارد.

تمام این ارتباطات از طریق شبکه‌ها، معمولا اینترنت، و با استفاده از پروتکل‌های خاصی مانند HTTPS (برای وب)، SMTP (برای ایمیل) و FTP (برای انتقال فایل) صورت می‌گیرد. سرورها باید همیشه روشن و متصل به شبکه باشند تا بتوانند در هر لحظه به درخواست‌ها پاسخ دهند. به همین دلیل، آنها معمولا در مراکز داده‌ای نگهداری می‌شوند که دارای امکانات برق اضطراری، سیستم‌های خنک کننده و امنیت بالا هستند.

دقت داشته باشید که استفاده از پروتکل های منسوخ مانند HTTP، نه تنها امنیت کاربر را به خطر می‌اندازد، بلکه باعث عدم اطمینان وی به سرویس و وبسایت شما می‌شود. به منظور دریافت پروتکل HTTPS، شما نیاز به استفاده از گواهی اس اس ال رایگان و یا خرید گواهی‌ SSL سطح بالاتر، خواهید داشت. 

اهمیت سرور در دنیای امروز

نقش سرورها در دنیای مدرن غیرقابل انکار است. تقریبا تمام تعاملات دیجیتالی ما به نوعی به سرورها وابسته است. از جستجو در گوگل و تماشای ویدئو در یوتیوب گرفته تا استفاده از شبکه‌های اجتماعی، خرید آنلاین، بانکداری اینترنتی و حتی بازی‌های ویدئویی، همه و همه به سرورها متکی هستند.

بدون سرورها، اینترنت به معنای امروزی آن وجود نخواهد داشت. سرورها نه تنها امکان دسترسی به اطلاعات و خدمات را فراهم می‌کنند، بلکه با ذخیره سازی و پردازش داده‌ها، به کسب و کارها کمک می‌کنند تا عملیات خود را بهینه کرده، با مشتریان خود در ارتباط باشند و نوآوری کنند. این زیرساخت حیاتی، پایداری، امنیت و عملکرد مطلوب بسیاری از سیستم‌های اطلاعاتی را تضمین می‌کند و از همین رو، طراحی، نگهداری و مدیریت سرورها از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.

با توجه به رشد روزافزون داده‌ها و افزایش وابستگی ما به خدمات دیجیتال، اهمیت سرورها و فناوری‌های مرتبط با آنها نیز بیش از پیش در حال افزایش است.