پاک کردن کش (Cache)؛ راهنمای جامع برای بهبود عملکرد سیستم و حریم خصوصی

پاک کردن کش یا حافظه پنهان (Cache)، یک عمل مهم و ضروری در دنیای دیجیتال است که می‌تواند تأثیر شگرفی بر سرعت، عملکرد و امنیت دستگاه‌های ما داشته باشد. کش یک لایه از حافظه موقت است که داده‌هایی که زیاد مورد استفاده قرار می‌گیرند را ذخیره می‌کند تا دسترسی‌های بعدی به آنها سریع‌تر انجام شود. این مکانیزم ذخیره‌سازی موقت، اگرچه در ابتدا برای بهبود کارایی طراحی شده، اما در صورت عدم مدیریت صحیح، می‌تواند به منبع کندی، اشغال فضای ذخیره‌سازی و حتی مشکلات امنیتی تبدیل شود.

در این مقاله جامع، به طور کامل به مفهوم کش و انواع آن خواهیم پرداخت. سپس مزایا و معایب پاک کردن کش را بررسی کرده و در نهایت، یک راهنمای گام به گام و مفصل برای پاک کردن کش در سیستم‌عامل‌های مختلف و مرورگرهای پرکاربرد ارائه خواهیم داد.

کش (Cache) چیست و چگونه کار می‌کند؟

کش (Cache) یا حافظه پنهان یک فضای ذخیره‌سازی موقت و کوچک است که داده‌هایی را که احتمال می‌رود در آینده نزدیک دوباره مورد نیاز باشند، نگه می‌دارد. هدف اصلی از کش، کاهش زمان دسترسی به داده‌ها از منابع کندتر (مثل دیسک سخت یا شبکه اینترنت) است.

وقتی شما برای اولین بار به یک وب‌سایت سر می‌زنید یا یک برنامه را باز می‌کنید، سیستم یا مرورگر شما مجبور است تمام عناصر صفحه (تصاویر، فایل‌های CSS، کدهای جاوااسکریپت و غیره) را از سرور دانلود کند. به جای اینکه این داده‌ها را به طور کامل فراموش کند، نسخه‌ای از آنها را در حافظه کش خود ذخیره می‌کند.

در بازدیدهای بعدی، به جای درخواست مجدد از سرور (که زمان‌بر است)، سیستم ابتدا کش را بررسی می‌کند. اگر نسخه‌ای از داده‌ها در کش موجود باشد، از آنجا بارگذاری می‌شود و به این ترتیب، سرعت بارگذاری به شکل چشمگیری افزایش می‌یابد. به این فرآیند کشینگ (Caching) می‌گویند.

انواع اصلی کش (Cache) و محل ذخیره آنها

کش در لایه‌های مختلف یک سیستم کامپیوتری و نرم‌افزاری وجود دارد که هر کدام وظیفه خاص خود را دارند:

کش مرورگر (Browser Cache)

این رایج‌ترین نوع کش است که عناصر وب‌سایت‌ها (تصاویر، فونت‌ها، فایل‌های CSS و JS) را ذخیره می‌کند تا در بازدیدهای بعدی همان وب‌سایت، سرعت بارگذاری را افزایش دهد و مصرف پهنای باند را کاهش دهد.

کش برنامه (Application Cache)

این نوع کش توسط اپلیکیشن‌های نصب شده روی گوشی یا کامپیوتر شما ساخته می‌شود. مثلا، یک برنامه پیام‌رسان ممکن است تصاویر پروفایل مخاطبین یا بخش‌هایی از چت‌های قبلی شما را ذخیره کند تا سریع‌تر نمایش داده شوند.

کش سیستم‌عامل (Operating System Cache)

سیستم‌عامل‌ها (مانند ویندوز، مک و اندروید) نیز برای افزایش کارایی، داده‌های پرکاربرد سیستمی را کش می‌کنند. این می‌تواند شامل:

• کش DNS: آدرس‌های IP وب‌سایت‌هایی که اخیرا بازدید کرده‌اید.
• کش Thumbnail: پیش‌نمایش تصاویر موجود در پوشه‌ها.
• فایل‌های موقت سیستمی: داده‌های باقی‌مانده از نصب یا به‌روزرسانی‌ها.

کش سرور (Server Cache)

این کش در سمت سرور وب‌سایت ذخیره می‌شود و برای تحویل سریع‌تر صفحات به مرورگر کاربران به کار می‌رود. پاک کردن این نوع کش بر عهده کاربر نیست و توسط مدیر وب‌سایت انجام می‌شود. معمولا پس از خرید سرور مجازی مناسب وبسایت، ماژول‌ها و اپلیکیشن‌هایی برای پاک کردن خودکار کش مورد استفاده قرار می گیرد که به صورت اتوماتیک، کش سرور را پاک می‌کند.

مزایا و معایب پاک کردن کش

تصمیم برای پاک کردن کش یک عمل دو طرفه است که مزایا و معایب خود را دارد.

مزایای پاک کردن کش

پاکسازی دوره‌ای و هدفمند کش می‌تواند فواید مهمی داشته باشد:

• آزادسازی فضای ذخیره‌سازی: حذف فایل‌های کش قدیمی، خراب یا اضافی، می‌تواند فضای قابل توجهی را آزاد کند، به ویژه در گوشی‌های هوشمند.
• رفع مشکلات نمایش: پاک کردن کش باعث می‌شود وب‌سایت‌ها یا برنامه‌ها به جای نمایش نسخه‌های قدیمی یا خراب، آخرین نسخه محتوا را از نو دانلود و نمایش دهند.
• بهبود عملکرد: با حذف فایل‌های زائد، سیستم یا برنامه مورد نظر می‌تواند با کارایی بهتری عمل کند.
• افزایش حریم خصوصی: حذف کش مرورگر، بخش‌هایی از تاریخچه وب‌گردی و داده‌های موقت را که می‌تواند حاوی اطلاعات حساس باشند، پاک می‌کند.

معایب و تأثیرات موقت پاک کردن کش

• کندی موقت بارگذاری اولیه: پس از پاک کردن کش، در اولین بازدید از وب‌سایت‌ها یا اولین اجرای برنامه‌ها، سیستم مجبور است تمام داده‌ها را از ابتدا دانلود کند و این کار می‌تواند کمی زمان‌بر باشد.
• خروج از حساب‌های کاربری: اگر کوکی‌ها و اطلاعات ورود همراه با کش پاک شوند، باید دوباره وارد حساب‌های کاربری خود در سایت‌های مختلف شوید.

راهنمای گام به گام پاک کردن کش در مرورگرها

پاک کردن کش مرورگر یکی از رایج‌ترین عملیاتی است که کاربران انجام می‌دهند.

گوگل کروم (Google Chrome)

1. استفاده از کلید میانبر (دسکتاپ): در ویندوز از کلیدهای ترکیبی Ctrl + Shift + Delete و در مک از Command + Shift + Delete استفاده کنید.
2. انتخاب بازه زمانی و نوع داده: بازه زمانی (Time range) را روی «All time» تنظیم کنید.
3. تیک کنار «Cached images and files» را فعال کنید.
4. روی دکمه «Clear data» کلیک کنید.

موزیلا فایرفاکس (Mozilla Firefox)

1. روی آیکون منو (سه خط افقی) کلیک کنید.
2. به «History» بروید، سپس «Clear Recent History» را انتخاب نمایید.
3. در پنجره باز شده، «Time range to clear» را روی «Everything» تنظیم کنید.
4. تیک کنار «Cache» فعال باشد.
5. روی دکمه «OK» کلیک کنید.

سافاری (Safari)

1. در منوی سافاری، به «Settings» یا «Preferences» بروید.
2. به تب «Advanced» رفته و تیک کنار «Show Develop menu in menu bar» را فعال کنید.
3. از نوار منوی اصلی، روی منوی «Develop» کلیک کرده و گزینه «Empty Caches» را انتخاب کنید. (میانبر: Option + Command + E)

راهنمای پاک کردن کش در سیستم‌عامل‌ها

پاک کردن کش در سطح سیستم‌عامل می‌تواند به آزادسازی فضای ذخیره‌سازی بزرگتر کمک کند.

ویندوز (Windows)

پاک کردن کش فایل‌های موقت سیستمی

1. روی درایو اصلی ویندوز (معمولا درایو C) راست کلیک کرده و «Properties» را انتخاب کنید.
2. روی دکمه «Disk Cleanup» کلیک کنید.
3. گزینه‌هایی مانند «Temporary files» و «Thumbnails» را انتخاب کنید و «OK» را بزنید.

پاک کردن کش DNS

1. کلیدهای Win + R را فشار دهید و در پنجره Run عبارت cmd را تایپ کنید.
2. دستور زیر را تایپ کرده و Enter را بزنید:
   $$ipconfig/flushdns$$

مَک (macOS)

پاک کردن کش برنامه و سیستم

1. Finder را باز کنید. از نوار منو روی «Go» کلیک کرده و «Go to Folder» را انتخاب کنید.
2. آدرس زیر را وارد کرده و Enter را بزنید: ~/Library/Caches
3. محتویات داخل پوشه‌های مورد نظر را حذف کنید. (احتیاط کنید و خود پوشه‌های اصلی را پاک نکنید)
4. سطل زباله (Trash) را خالی کنید.

اندروید (Android)

پاک کردن کش برنامه به برنامه

1. به «Settings» (تنظیمات) گوشی بروید.
2. بخش «Apps» (برنامه‌ها) را پیدا کنید.
3. برنامه مورد نظر را انتخاب نمایید.
4. روی «Storage and cache» ضربه بزنید.

گزینه «Clear cache» (پاک کردن کش) را انتخاب کنید.

توجه مهم: از انتخاب «Clear storage» یا «Clear data» خودداری کنید، زیرا این کار تمام اطلاعات برنامه (مثل ورود به حساب کاربری یا تنظیمات) را حذف می‌کند.

زمان مناسب برای پاک کردن کش

همانطور که گفته شد، کش برای سرعت بیشتر طراحی شده است؛ بنابراین، پاک کردن آن به صورت افراطی توصیه نمی‌شود. پاک کردن کش باید در پاسخ به یک مشکل یا نیاز مشخص انجام شود:

• هنگامی که سرعت سیستم یا یک برنامه کاهش می‌یابد: اگر دستگاه یا یک برنامه خاص به طور غیرعادی کند عمل می‌کند یا کرش می‌کند.
• هنگام مواجهه با مشکلات نمایش وب‌سایت: اگر وب‌سایت‌های خاصی تغییر کرده‌اند اما شما همچنان نسخه قدیمی یا بهم ریخته آن‌ها را می‌بینید.
• نیاز به فضای ذخیره‌سازی: اگر فضای ذخیره‌سازی دستگاه شما پر شده و به دنبال راهی برای آزاد کردن فضای قابل توجه هستید.
• پس از عیب‌یابی: هنگامی که برای حل یک مشکل نرم‌افزاری، متخصص از شما می‌خواهد که کش را پاک کنید.

به عنوان یک قاعده کلی، پاک کردن کش مرورگر به صورت ماهانه، و پاک کردن کش برنامه‌ها و کش سیستمی تنها در صورت نیاز یا هر چند ماه یکبار، یک رویکرد متعادل برای حفظ عملکرد بهینه سیستم محسوب می‌شود.