بررسی ارورهای SSL در مرورگرها و روش رفع آنها

برطرف کردن ارورهای SSL

بررسی ارورهای SSL در مرورگرها و روش رفع آنها

با گسترش روزافزون استفاده از اینترنت، امنیت در فضای آنلاین به یکی از مهم‌ترین دغدغه‌های کاربران و مدیران سایت‌ها تبدیل شده است. یکی از اصلی‌ترین ابزارهای تامین امنیت در وب، گواهینامه SSL (Secure Sockets Layer) است. این گواهینامه، یک لایه امنیتی بین مرورگر کاربر و سرور وب ایجاد می‌کند تا اطلاعات به صورت رمزنگاری شده منتقل شوند. اما گاهی اوقات، به دلایل مختلفی، این گواهینامه با خطا مواجه می‌شود و باعث نمایش ارورهای مختلفی در مرورگرها می‌شود. این ارورها نه تنها تجربه کاربری را مختل می‌کنند، بلکه اعتماد به سایت را نیز کاهش می‌دهند. در این مطلب به بررسی کامل ارورهای رایج SSL در مرورگرهای مختلف و راهکارهای عملی برای رفع آنها خواهیم پرداخت.

SSL چیست و چرا ارور می‌دهد؟

SSL یک پروتکل استاندارد امنیتی برای ایجاد یک ارتباط رمزنگاری شده بین سرور و کلاینت (معمولا یک مرورگر وب) است. هنگامی که یک وب‌سایت دارای گواهینامه SSL معتبر باشد، آدرس آن با «https» آغاز می‌شود و یک قفل سبز رنگ در نوار آدرس مرورگر نمایش داده می‌شود. این گواهینامه توسط یک مرجع صدور گواهینامه (CA) تایید می‌شود و هویت سایت را تضمین می‌کند.

دلایل کلی ارورهای SSL معمولا به چند دسته تقسیم می‌شود:

  • گواهینامه نامعتبر یا منقضی شده: رایج‌ترین دلیل خطا، انقضای تاریخ گواهینامه است.
  • مشکلات مربوط به دامنه: نام دامنه‌ای که در گواهینامه ثبت شده با آدرس سایت مطابقت ندارد.
  • پروتکل‌ها و تنظیمات غلط سرور: ممکن است سرور از پروتکل‌های قدیمی و ناامن استفاده کند که توسط مرورگر پشتیبانی نمی‌شود.
  • مشکلات مربوط به مرجع صدور گواهینامه (CA): ممکن است مرورگر، مرجع صادرکننده گواهینامه را معتبر نشناسد.
  • مشکلات سمت کاربر: تاریخ و زمان سیستم کاربر اشتباه است، یا کش و کوکی‌های مرورگر باعث بروز خطا شده‌اند.
ارورهای SSL در کروم

ارورهای SSL در مرورگر گوگل کروم

گوگل کروم به عنوان محبوب‌ترین مرورگر جهان، ارورهای SSL را با کدهای خاصی نمایش می‌دهد. آشنایی با این کدها به تشخیص و رفع سریع‌تر مشکل کمک می‌کند. این ارورها شامل مواردی هستند که به گواهینامه، تاریخ انقضای آن و تنظیمات سرور مرتبط می‌شوند.

ERR_CERT_DATE_INVALID (گواهینامه منقضی یا زمان سیستم اشتباه)

این ارور زمانی رخ می‌دهد که تاریخ گواهینامه SSL منقضی شده باشد. همچنین اگر تاریخ و زمان سیستم کاربر با تاریخ سرور همگام نباشد، این خطا نمایش داده می‌شود. راهکار برای کاربر، بررسی و تنظیم صحیح تاریخ و ساعت کامپیوتر یا گوشی است. برای مدیران سایت، باید فورا نسبت به تمدید گواهینامه اقدام کنند. این مشکل معمولا در صورت عدم توجه به هشدارهای یادآوری انقضا رخ می‌دهد و به سادگی قابل رفع است.

ERR_CERT_COMMON_NAME_INVALID (مشکل دامنه و CN mismatch)

این خطا به این معنی است که نام دامنه‌ای که در گواهینامه ثبت شده (Common Name یا CN) با آدرس واقعی سایت مطابقت ندارد. مثلا گواهینامه برای example.com صادر شده، اما سایت با آدرس www.example.com باز می‌شود. مدیر سرور باید مطمئن شود که گواهینامه برای هر دو نسخه دامنه (با www و بدون آن) یا wildcard صادر شده و به درستی نصب شده است تا تمامی ساب دامنه‌ها را نیز پوشش دهد.

ERR_CERT_AUTHORITY_INVALID (CA معتبر نیست)

این ارور زمانی رخ می‌دهد که مرورگر، مرجع صدور گواهینامه (CA) را به رسمیت نمی‌شناسد. این مشکل معمولا در گواهینامه‌های SSL رایگان یا خود امضا شده (Self-Signed) رخ می‌دهد که توسط یک مرجع عمومی تایید نشده‌اند. بهترین راهکار برای مدیران، تهیه گواهینامه اس اس ال معتبر از یک مرجع قابل اعتماد و شناخته‌شده مانند Let's Encrypt یا Certum است که مرورگرها به آنها اعتماد دارند.

ERR_SSL_VERSION_OR_CIPHER_MISMATCH (پروتکل یا Cipher پشتیبانی نمی‌شود)

این خطا به معنای عدم تطابق بین نسخه پروتکل SSL/TLS یا الگوریتم رمزنگاری (Cipher Suite) است که توسط سرور و مرورگر پشتیبانی می‌شود. این مشکل معمولا در سرورهای قدیمی که از پروتکل‌های ناامن مانند SSL 3.0 یا TLS 1.0/1.1 استفاده می‌کنند، مشاهده می‌شود. مدیر سرور باید تنظیمات سرور خود را به روزرسانی کرده و فقط از نسخه‌های امن مانند TLS 1.2 و TLS 1.3 استفاده کند تا امنیت ارتباط را تضمین نماید.

NET::ERR_CERT_REVOKED (گواهینامه لغو شده)

این ارور نشان می‌دهد که گواهینامه SSL توسط مرجع صدور آن، به دلایل امنیتی یا تخلف، لغو شده است. در این شرایط، گواهینامه دیگر معتبر نیست و نمی‌توان از آن استفاده کرد. این اتفاق می‌تواند به دلایل مختلفی مانند لو رفتن کلید خصوصی یا نقض قوانین امنیتی رخ دهد. مدیر سایت باید فورا یک گواهینامه جدید از یک مرجع معتبر دریافت و نصب کند تا سایت به حالت عادی برگردد.

ارورهای SSL در مرورگر فایرفاکس

فایرفاکس نیز مانند کروم، ارورهای SSL را با کدهای خاص خود نمایش می‌دهد که درک آنها به حل سریع‌تر مشکلات کمک می‌کند. این ارورها نیز بر مسائل مربوط به صدور گواهینامه، تاریخ انقضا و نام دامنه تمرکز دارند.

SEC_ERROR_UNKNOWN_ISSUER

این ارور شبیه به خطای ERR_CERT_AUTHORITY_INVALID در کروم است. این خطا زمانی رخ می‌دهد که مرورگر فایرفاکس، مرجع صدور گواهینامه (CA) را نمی‌شناسد یا گواهینامه میانی (Intermediate Certificate) به درستی نصب نشده باشد. مدیران سایت باید Chain گواهینامه را بررسی کرده و مطمئن شوند که تمام گواهینامه‌های لازم به درستی روی سرور نصب شده‌اند تا زنجیره اعتماد به طور کامل برقرار شود.

MOZILLA_PKIX_ERROR_SELF_SIGNED_CERT

این خطا زمانی رخ می‌دهد که گواهینامه SSL توسط خود مدیر سایت و بدون تایید یک مرجع معتبر صادر شده باشد. این نوع گواهینامه‌ها معمولا برای محیط‌های تست یا داخلی استفاده می‌شوند و برای سایت‌های عمومی مناسب نیستند. برای رفع این مشکل، باید یک گواهینامه SSL معتبر از یک مرجع شناخته شده تهیه کرد تا کاربران با این خطا مواجه نشوند.

SEC_ERROR_EXPIRED_CERTIFICATE

این ارور دقیقا مشابه ERR_CERT_DATE_INVALID در کروم است و نشان‌دهنده انقضای گواهینامه SSL است. این خطا به وضوح به مدیران سایت اطلاع می‌دهد که گواهینامه آنها دیگر معتبر نیست. تنها راهکار برای مدیران، تمدید فوری گواهینامه است تا سایت به فعالیت عادی خود بازگردد.

SSL_ERROR_BAD_CERT_DOMAIN

این خطا نیز شبیه به ERR_CERT_COMMON_NAME_INVALID در کروم است و به معنای عدم تطابق نام دامنه در گواهینامه و آدرس سایت است. برای رفع آن، باید مطمئن شد که گواهینامه برای نام دامنه‌ی صحیح صادر و نصب شده است. برای جلوگیری از این خطا، توصیه می‌شود که گواهینامه را برای هر دو نسخه با www و بدون آن تهیه کنید.

ارورهای SSL در مرورگر سافاری (iOS / Mac)

مرورگر سافاری، به ویژه در دستگاه‌های اپل، ارورها را به صورت ساده‌تر و با توضیحات کاربرپسندتری نمایش می‌دهد. این ارورها معمولا به صورت پیام‌های کلی‌تر به کاربران نشان داده می‌شوند.

This Connection Is Not Private

این ارور عمومی‌ترین خطای SSL در سافاری است و می‌تواند ناشی از دلایل مختلفی مانند گواهینامه منقضی، نامعتبر یا مشکلات مربوط به سرور باشد. این خطا به کاربر اطلاع می‌دهد که اتصال امن نیست و باید احتیاط کند.

Certificate Not Trusted

این خطا زمانی رخ می‌دهد که گواهینامه SSL توسط یک مرجع معتبر تایید نشده باشد. این مشکل معمولا با گواهینامه‌های خود امضا شده یا گواهینامه‌هایی که Chain آنها به درستی نصب نشده، مشاهده می‌شود. در این حالت، مرورگر نمی‌تواند هویت سایت را تایید کند.

Expired Certificate

این خطا به وضوح نشان می‌دهد که گواهینامه SSL منقضی شده است. این مشکل برای کاربر و مدیر سایت کاملا مشخص است و راهکار آن نیز تمدید گواهینامه است. این خطا در صورت عدم تمدید به موقع گواهینامه رخ می‌دهد.

ارورهای SSL در مرورگر اج (Edge)

مرورگر مایکروسافت اج که بر پایه هسته کرومیوم است، بسیاری از ارورهای SSL مشابه کروم را نمایش می‌دهد. این ارورها نیز به دلیل مشکلات مشابهی در گواهینامه یا تنظیمات سرور رخ می‌دهند.

Your Connection Isn’t Private (مشابه کروم ولی با جزئیات متفاوت)

این ارور، یکی از رایج ترین ارورهای SSL در مرورگر اج است. مشابه کروم، این خطا می‌تواند به دلایل مختلفی مانند گواهینامه منقضی، نامعتبر یا مشکلات مربوط به سرور رخ دهد. جزئیات بیشتر در این صفحه معمولا به کاربر اجازه می‌دهد تا کد خطای دقیق (مانند ERR_CERT_DATE_INVALID) را مشاهده کند که به تشخیص بهتر مشکل کمک می‌کند.

ارورهای SSL در گوشی موبایل

ارورهای SSL در گوشی‌های موبایل

ارورهای SSL در دستگاه‌های موبایل (اندروید و iOS) نیز بسیار رایج هستند و معمولا به دلایل مشابهی با مرورگرهای دسکتاپ رخ می‌دهند.

خطاهای رایج در اندروید (مانند “Certificate not valid”)

این خطا معمولا به معنی این است که گواهینامه SSL معتبر نیست، منقضی شده، یا توسط یک مرجع شناخته‌شده صادر نشده است. گاهی اوقات این مشکل به دلیل تنظیمات نادرست تاریخ و ساعت گوشی نیز رخ می‌دهد. در این حالت، گوشی نمی‌تواند تاریخ انقضای گواهینامه را به درستی تشخیص دهد.

خطاهای iOS

در دستگاه‌های اپل، ارورهای SSL معمولا با پیام‌هایی مانند «This Connection Is Not Private» یا «Cannot Verify Server Identity» نمایش داده می‌شوند. این ارورها می‌توانند ناشی از گواهینامه منقضی، نامعتبر یا حتی مشکلات مربوط به شبکه باشند که اتصال را مختل کرده است.

روش های برطرف کردن ارورهای SSL

روش‌های عمومی رفع ارور SSL برای کاربران

اگر یک کاربر عادی هستید و با یکی از ارورهای SSL ذکر شده در یک سایت مواجه شدید، می‌توانید با انجام چند کار ساده سعی در رفع آن داشته باشید. این راهکارها معمولا برای حل مشکلات موقتی و سمت کاربر موثر هستند.

تغییر تاریخ و زمان سیستم

بسیاری از ارورهای SSL به دلیل عدم همگام بودن تاریخ و زمان سیستم شما با سرور وب‌سایت است. به تنظیمات سیستم خود بروید و مطمئن شوید که تاریخ و ساعت به صورت خودکار و به درستی تنظیم شده‌اند. این کار می‌تواند بسیاری از ارورهای مربوط به تاریخ را حل کند.

پاک کردن کش و کوکی مرورگر

گاهی اوقات داده‌های ذخیره‌شده قدیمی در کش و کوکی مرورگر باعث تداخل و نمایش ارور می‌شوند. با پاک کردن این داده‌ها می‌توانید مشکل را حل کنید و به مرورگر اجازه دهید تا آخرین نسخه اطلاعات سایت را از سرور دریافت کند.

تست سایت در مرورگر یا دستگاه دیگر

برای اطمینان از اینکه مشکل از سایت است یا از دستگاه شما، سعی کنید همان سایت را با یک مرورگر دیگر (مثلا فایرفاکس به جای کروم) یا یک دستگاه دیگر (مثلا گوشی به جای کامپیوتر) باز کنید. اگر سایت در دستگاه دیگر به درستی باز شد، مشکل از دستگاه یا تنظیمات شماست.

به دنبال نحوه‌ی نصب گواهینامه SSL رایگان هستید؟

گواهینامه SSL رایگان

روش‌های رفع ارور SSL برای مدیران سایت و سرور

اگر مدیر یک وب‌سایت هستید و کاربران شما با ارورهای SSL مواجه می‌شوند، مسئولیت رفع مشکل بر عهده شماست. این راهکارها نیاز به دسترسی به پنل مدیریت سرور دارند.

نصب درست گواهینامه SSL

مطمئن شوید که گواهینامه SSL و کلید خصوصی آن به درستی روی سرور نصب شده‌اند. گاهی اوقات یک اشتباه کوچک در مسیر فایل‌ها یا تنظیمات وب‌سرور (مانند آپاچی یا Nginx) می‌تواند باعث بروز خطا شود. باید دستورالعمل‌های ارائه‌دهنده گواهینامه را با دقت دنبال کنید.

بررسی Chain گواهینامه (Intermediate)

بسیاری از ارورهای SSL به دلیل عدم نصب صحیح گواهینامه‌های میانی (Intermediate Certificates) رخ می‌دهند. این گواهینامه‌ها، زنجیره اعتماد را از گواهینامه شما به مرجع صدور (CA) کامل می‌کنند. اطمینان حاصل کنید که تمام فایل‌های لازم به درستی روی سرور آپلود و نصب شده‌اند تا این زنجیره به طور کامل برقرار شود.

بررسی تنظیمات پروتکل TLS

سرور خود را پیکربندی کنید تا فقط از پروتکل‌های امن و به روز مانند TLS 1.2 و TLS 1.3 استفاده کند و پروتکل‌های قدیمی مانند SSL 3.0 و TLS 1.0/1.1 را غیرفعال کنید. این کار امنیت سایت شما را به طور چشمگیری افزایش می‌دهد و از بروز خطاهای مربوط به نسخه پروتکل جلوگیری می‌کند.

اطمینان از معتبر بودن CA

همیشه از یک مرجع صدور گواهینامه (CA) معتبر و شناخته شده برای خرید گواهینامه SSL استفاده کنید تا مرورگرها بتوانند هویت آن را تایید کنند. گواهینامه‌های رایگان نیز در صورت تایید توسط مراجع معتبر، قابل استفاده هستند.

ریدایرکت صحیح http به https

مطمئن شوید که تمام ترافیک http به صورت صحیح و با استفاده از ریدایرکت 301 به https منتقل می‌شود. این کار باعث می‌شود کاربران همیشه به نسخه امن سایت شما هدایت شوند و از بروز خطاهای احتمالی جلوگیری می‌کند.

تاثیر سرور بر ارورهای SSL

تاثیر انتخاب سرور بر ارورهای SSL

کیفیت سرور میزبان شما تاثیر مستقیمی بر امنیت و عملکرد سایت، و به تبع آن، بر بروز خطاهای SSL دارد. انتخاب یک سرور مجازی امن و با کیفیت، می‌تواند بسیاری از مشکلات احتمالی را از بین ببرد و به پایداری سایت شما کمک کند.

چرا استفاده از سرور مجازی امن و سرور اختصاصی حرفه‌ای مانع خطاهای SSL می‌شود؟

ارورهای SSL اغلب به دلیل پیکربندی نادرست سرور یا مشکلات سخت‌افزاری و نرم‌افزاری آن رخ می‌دهند. با تهیه سرویس سرور اختصاصی با امنیت بالا، شما کنترل کاملی بر روی تنظیمات سرور دارید و می‌توانید به راحتی پروتکل‌ها و تنظیمات امنیتی لازم را پیکربندی کنید. علاوه بر این، ارائه‌دهندگان معتبر سرور معمولا پشتیبانی فنی قوی دارند که در صورت بروز هرگونه مشکل در نصب یا پیکربندی گواهینامه به شما کمک می‌کنند. این نوع سرورها برای سایت‌های پربازدید و حساس مناسب هستند.

اهمیت انتخاب سرور ابری مطمئن برای مقیاس‌پذیری و امنیت بهتر

سرورهای ابری به دلیل مقیاس‌پذیری و انعطاف‌پذیری بالا، گزینه مناسبی برای سایت‌های پربازدید هستند. استفاده از یک سرور با زیرساخت ابری مناسب ترافیک بالا می‌تواند به طور خودکار بار ترافیک را توزیع کند و از بروز مشکلات ناشی از ترافیک سنگین جلوگیری کند که گاهی منجر به ارورهای SSL می‌شود. همچنین، این سرورها معمولا با زیرساخت‌های امنیتی قوی‌تری ارائه می‌شوند که به کاهش احتمال بروز خطاهای امنیتی کمک می‌کند.

خرید گواهینامه SSL معتبر برای رفع ارورهای مرورگر

یکی از اصلی‌ترین و موثرترین راه‌ها برای جلوگیری از ارورهای SSL، استفاده از یک گواهینامه معتبر و شناخته‌شده است. گواهینامه‌های SSL انواع مختلفی دارند که بسته به نیاز سایت شما می‌توانید یکی از آنها را انتخاب کنید.

انواع گواهینامه‌ها شامل موارد زیر هستند:

  • Domain Validation (DV): ارزان‌ترین نوع گواهینامه که فقط مالکیت دامنه را تایید می‌کند. این نوع گواهینامه برای وبلاگ‌ها و سایت‌های شخصی مناسب است.
  • Organization Validation (OV): این نوع علاوه بر مالکیت دامنه، هویت سازمان را نیز تایید می‌کند. این گواهینامه برای شرکت‌ها و سازمان‌هایی که به دنبال افزایش اعتماد کاربران هستند، مناسب است.
  • Extended Validation (EV): بالاترین سطح امنیت را فراهم می‌کند و هویت سازمان را با سخت‌گیری بیشتری تایید می‌کند. این نوع گواهینامه در نوار آدرس مرورگر نیز به وضوح قابل مشاهده است و برای سایت‌های مالی و تجارت الکترونیک توصیه می‌شود.

برای جلوگیری از خطاهای ناخواسته و افزایش اعتماد کاربران به سایت خود، توصیه می‌شود که خرید گواهینامه SSL معتبر را در اولویت قرار دهید. این گواهینامه‌ها از سوی مراجع معتبر صادر شده و تضمین می‌کنند که سایت شما از نظر امنیتی قابل اعتماد است.

سوالات متداول

01 آیا می‌توان بدون SSL سایت را راه اندازی کرد؟

بله، اما به هیچ وجه توصیه نمی‌شود. مرورگرها سایت‌های بدون SSL را ناامن می‌دانند و به کاربران خود هشدار می‌دهند. علاوه بر این، گوگل سایت‌های بدون HTTPS را در رتبه‌بندی پایین‌تر قرار می‌دهد و این موضوع بر سئوی سایت شما تاثیر منفی می‌گذارد.

02تفاوت بین ارورهای کاربر و مشکل واقعی سرور چیست؟

ارورهای کاربر معمولا موقتی هستند و با تنظیم تاریخ و زمان سیستم یا پاک کردن کش مرورگر حل می‌شوند. اما مشکلات سرور مربوط به پیکربندی نادرست گواهینامه، انقضا، یا تنظیمات اشتباه سرور است که فقط مدیر سایت قادر به حل آن است. تشخیص درست این دو نوع خطا به شما در حل سریع مشکل کمک می‌کند.

03چطور مطمئن شویم SSL درست نصب شده است؟

می‌توانید از ابزارهای آنلاین رایگان مانند SSL Labs برای اسکن گواهینامه و بررسی وضعیت آن استفاده کنید. این ابزارها گزارش کاملی از وضعیت گواهینامه و مشکلات احتمالی به شما می‌دهند و به شما کمک می‌کنند تا مطمئن شوید که گواهینامه به درستی روی سرور نصب شده است.

04 آیا گواهینامه‌های SSL رایگان امن هستند؟

بله، گواهینامه‌های رایگان مانند Let’s Encrypt کاملا امن هستند و از نظر رمزنگاری تفاوتی با نمونه‌های پولی ندارند. تنها تفاوت آنها در نوع اعتبارسنجی (معمولا فقط اعتبارسنجی دامنه) و عدم وجود پشتیبانی اختصاصی است. برای سایت‌های شخصی و وبلاگ‌ها گزینه بسیار مناسبی هستند.

 

05ارور Mixed Content چیست و چطور رفع می‌شود؟

ارور Mixed Content یا «محتوای ترکیبی» زمانی رخ می‌دهد که سایت شما با پروتکل HTTPS باز می‌شود، اما برخی از منابع (مانند تصاویر، فایل‌های CSS یا جاوااسکریپت) از طریق پروتکل ناامن HTTP بارگذاری می‌شوند. برای رفع این مشکل، باید تمامی لینک‌های داخلی و خارجی در کدهای سایت خود را از http:// به https:// تغییر دهید. این کار معمولا با یک پلاگین یا به صورت دستی انجام می‌شود.

06آیا آنتی‌ویروس یا فایروال می‌تواند باعث ارور SSL شود؟

بله، برخی از نرم‌افزارهای آنتی‌ویروس یا فایروال به دلیل اسکن ترافیک HTTPS، ممکن است باعث تداخل با گواهینامه SSL و نمایش ارور شوند. در این حالت، می‌توانید به صورت موقت این نرم‌افزارها را غیرفعال کنید تا مطمئن شوید که مشکل از آنهاست.

07چرا گواهینامه‌های SSL تاریخ انقضا دارند؟

گواهینامه‌های SSL به منظور حفظ امنیت و جلوگیری از حملات، تاریخ انقضا دارند. این محدودیت زمانی باعث می‌شود که از گواهینامه‌های قدیمی و احتمالا ناامن استفاده نشود و با هر تمدید، از آخرین استانداردهای امنیتی پیروی شود. امروزه عمر گواهینامه‌ها به یک سال یا حتی کوتاه‌تر کاهش یافته است تا امنیت بیشتر شود.

08 آیا خطای SSL بر سئوی سایت تاثیر دارد؟

بله، گوگل به طور رسمی اعلام کرده است که HTTPS یک فاکتور رتبه‌بندی است. سایت‌هایی که از گواهینامه SSL استفاده می‌کنند، در نتایج جستجو رتبه بهتری کسب می‌کنند. همچنین، نمایش ارور SSL باعث کاهش اعتماد کاربران و افزایش نرخ پرش (Bounce Rate) می‌شود که هر دو به سئوی سایت آسیب می‌زنند.

نظرات کاربران

شما میتوانید دیدگاه خود را در مورد این مطلب با ما با اشتراک بگذارید.

logo
ثبت نام ناحیه کاربری ارسال تیکت راهنمای خرید
ناحیه کاربری
ثبت نامناحیه کاربریداشبورد ابریارسال تیکتتماس تلفنی
تماس با ما
مشاوره تلفنی 1779 | 79625000
واحد مارکتینگ داخلی 1
واحد مشتریان داخلی 2
مالی و اداری داخلی 3
منابع انسانی داخلی 4